Spiral Dynamics geeft in het bijzonder antwoord op vragen hoe en welke krachten een rol spelen bij veranderingsprocessen, in welke richting ze evolueren en over welke instrumenten we beschikken om hier in deze of gene zin richting aan te geven. Alle veranderingsprocessen, zowel in de zakenwereld, in persoonlijke relaties, in het onderwijs en op het terrein van de politiek, bewegen zich in dit dynamische model spiraalvormig omhoog. We beperken ons tot een overzicht van de verschillende perceptiesferen met een aantal aandachtspunten die we binnen het kader van onze aspiraties, berustend op ervaringskennis, niet onbelangrijk vinden.
Interesse
Allereerst mag het duidelijk zijn dat we hier slechts kunnen spreken over een generaliserende oriëntatie, een manier om de interesse te wekken. Het is immers onmogelijk om elke sfeer, elke meme, elke golf, elke stroming, waarin specifieke karakteristieken en verschillende aspiraties te onderscheiden zijn, uitvoerig te beschrijven. De lectuur zou de lectuur niet meer zijn, dit studiewerk kunnen we enkel aanraden. Voor ons is vooral belangrijk het idee van een fluweelzachte paradigmashift dat zich in het schema laat vertalen naar een AB-perspectief, waarbij niet onbelangrijk om weten dat volgens de auteurs de gezondheid van het volledige spectrum afhankelijk is van alle niveaus en stromingen die onlosmakelijk op elkaar inspelen.
Interludium
In de lectuur wordt gewag gemaakt dat het navigerende zelf een ‘kwantumsprong’ kan maken van A naar B, alsof we een kloof kunnen overbruggen met een betekenisdiepte die het unieke zelf kan beroeren op een manier waarna geen terugkeer meer mogelijk is. Het komt er finaal op neer dat bewustzijn van het B-niveau zowel verticaal als horizontaal kan denken, gebruik makend van hiërarchieën, heterarchieën en holarchieën. Dit is echter geen rechtlijnig proces maar betekent, als een vorm van tweede geboorte zoals met de metafoor van rups tot vlinder gesuggereerd wil worden, een innerlijke transformatie die heel wat beproefde overtuigingen aan het wankelen kan brengen – en net daarom zo belangrijk als aandachtspunt. Het proces is de weg met inbegrip van vallen en opstaan, misverstanden, obstakels en nieuwe uitdagingen.
Achillespees
Binnen het kader van onze aspiraties is dit interludium niet onbelangrijk omdat het individu nooit losstaat van zijn/haar omgeving, ervaringskennis divers. Het zou echter te kort door de bocht zijn om te denken dat we bij simpele lezing van deze passage plots de knop zouden kunnen omdraaien en naar het B-veld ‘springen’. Zo simpel werkt het echter niet en ook niet de intentie, het vormt onderdeel binnen het bredere raamwerk dat we hier trachten te schetsen. Het brengt ons tot het aspect open dialoog, met de vraag hoe we een en ander in de richting van meer verbinding en harmonie kunnen faciliteren. Communicatie is daarin vaak echter de achillespees, we suggereren dan ook een model dat hierin meer inzage wil geven.
Communicatie
In praktijk bestaan er veel communicatiemodellen, binnen dit initiatief hebben we gekozen voor het Elaboration Likelihood Model omwille van het proces dat hierin zichtbaar gemaakt wordt, niet de tekst maar het doen is van belang. De contouren, het Elaboration Likelihood Model (ELM) is een door Petty & Cacioppo ontwikkeld model dat de manier waarop attitudes veranderen en gevormd worden, beschrijft. Centraal hierbij staat het elaboration continuüm, dat van weinig uitgesproken (onbewust) tot zeer uitgesproken (bewust) reikt.
Routing
Afhankelijk van de mate van bewustzijn kunnen verschillende processen van invloed zijn op de uiteindelijke overtuiging of attitude. Het ELM onderscheidt twee routes die tot overtuiging kunnen leiden, de centrale route en de indirecte route. Zo onderwerpen centrale routeprocessen een overtuigend bedoelde boodschap aan een nauwgezet onderzoek om de waarde van de gebruikte argumenten te kunnen beoordelen, waarvan de uitkomst afhankelijk is van de unieke cognitieve reacties van de ontvanger. De indirecte route daarentegen vereist weinig bewust denken, en is daardoor vooral aanwezig in situaties die weinig uitgesproken signalen voortbrengen. In geval van gematigde uitgesprokenheid zal een combinatie van centrale en indirecte processen de wijze waarop de informatie verwerkt wordt beïnvloeden.
Transparant
Welke route gevolgd wordt is afhankelijk van veel randfactoren, ten individuele titel bepalen zowel motivatie en de geestelijke vermogens van de ontvanger de mate van interesse. Twee voorbeelden van motivationele factoren die van invloed zijn op de gepercipieerde uitgesprokenheid van een boodschap betreffen de relevantie voor de persoon die de boodschap ontvangt en de autonome geneigdheid tot overdenken van de ontvanger. Factoren die gerelateerd zijn aan de geestelijke vermogens van de ontvanger betreffen de afwezigheid van afleiding en het beschikken over relevante noodzakelijke kennis om de logische argumenten op hun merites te beoordelen. Veel meer info in relevante lectuur, het model leest in logische stappen transparant en bruikbaar binnen een waaier aan educatieve settings.
Consolidatie
In praktijk mag het duidelijk zijn dat gezien de overvloed aan informatie communicatie niet altijd even vloeiend verloopt, niet enkel omwille van het aantal verschillende onderwerpen maar ook omwille van een haast onontwarbare waaier aan dynamismen die binnen deze modellen mogelijk gemaakt worden. Op deze manier ontstaat een caleidoscoop van golven en meningen waarbinnen we met elkaar communiceren, om er in hoeverre we daarin zouden kunnen slagen samen wegwijs uit te geraken. Het gesuggereerde raamwerk ligt daarom ook voor de hand, dit vinden we in de consolidatie van Spiral Dynamics en het Elaboration Likelihood Model, als een circulair diagram onze queeste naar meer verbinding faciliterend.
Nietigheid
Een beeld zegt weinig voor wie er (nog) niet mee vertrouwd is, ervaring leert echter dat we snel onze nietigheid zullen mogen (h)erkennen binnen het globale spectrum zoals hier in abstracte vorm gepresenteerd. Maar dat is dan ook de insteek, een dialectiek van bos en bomen, een raamwerk waarin het zelf navigeert, om een en ander beter te leren begrijpen. Of op z’n minst een poging daartoe wagen, als een oproep in de richting van meer verbinding en harmonie, als een nobele intentie. Tot slot, met dit model willen we geenszins de illusie wekken dat er geen andere modellen zouden bestaan, het geeft ons alvast een houvast met een indicatie van een potentieel dat we misschien nog niet kennen, het leven als een wonder.